Ευχαριστία, Θεία

Ένα από τα επτά θεία μυστήρια, το οποίο τελείται σε ανάμνηση του Μυστικού Δείπνου. Ονομάζεται επίσης και μετάληψη των αχράντων μυστηρίων ή θεία κοινωνία. Το μυστήριο της Θ.Ε. συστήθηκε από τον ίδιο τον Ιησού Χριστό κατά το τελευταίο δείπνο με τους μαθητές του και περιγράφεται λεπτομερώς από τους Ευαγγελιστές και τον Παύλο στην A’ προς Κορινθίους Επιστολή του. Πολυάριθμες περικοπές της ΚαινήςΔιαθήκης αναφέρουν τη Θ.Ε., την οποία τελούσε η Εκκλησία από τα πρώτα ήδη χρόνια του χριστιανισμού. Τα είδη τα οποία χρησιμοποιούνται για τη Θ.Ε. είναι ο άρτος και ο οίνος, τα οποία αγιάζονται από τον ιερέα κατά τη θεία λειτουργία με τα ίδια λόγια που πρόφερε ο Ιησούς κατά τον Μυστικό Δείπνο. Σύμφωνα με τη διδασκαλία της Εκκλησίας, γίνεται η μετουσίωση, δηλαδή η μετατροπή του άρτου και του οίνου σε σώμα και αίμα του Χριστού, παρότι παραμένουν άθικτα ως προς το είδος τους και την εμφάνιση (χρώμα, γεύση, ποσότητα). Κατά τη διδασκαλία της Ανατ. Ορθόδοξης Εκκλησίας, της Θ.Ε. οφείλουν να κοινωνούν όλοι οι πιστοί –και τα νήπια– και με τα δύο είδη, άρτο και οίνο. Η μετάληψη είναι απαραίτητο μέσο σωτηρίας, γι’ αυτήν όμως απαιτείται προετοιμασία, δηλαδή νηστεία για ορισμένο χρονικό διάστημα, εξομολόγηση και άφεση των αμαρτιών. Κατά τον Απόστολο Παύλο (A’ Koρινθ. ια’ 29), «ο αναξίως μεταλαμβάνων κρίμα εαυτώ εσθίει και πίνει μη διακρίνων το σώμα και το αίμα του Κυρίου». Αυτό, το οποίο ισχύει για τους ενήλικους, δεν εμποδίζει τη μετάληψη των νηπίων, γιατί αυτά δεν μπορούν εξαιτίας της ηλικίας τους να διακρίνουν το σώμα και το αίμα του Κυρίου και συνεπώς δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι «κοινωνούν αναξίως». Αντίθετα, η Δυτ. Καθολική Εκκλησία δεν επιτρέπει την κοινωνία στα νήπια. Επίσης, χρησιμοποιεί άρτο άζυμο (όστια), τον οποίο και μόνο δίνει για κοινωνία των λαϊκών, ενώ για κοινωνία των κληρικών δίνει αγιασμένο οίνο. Πολλοί προτεστάντες δέχονται την παρουσία του Χριστού με τον άρτο και τον οίνο μόνο κατά τη στιγμή της τέλεσης της Θ.Ε., ενώ άλλοι δέχονται μόνο συμβολική παρουσία. Στην πρώτη χριστιανική Εκκλησία, η ε. τελούσαν τη Θ.Ε. στο τέλος των αγαπών, όπως ονομάζονταν τα κοινά δείπνα των χριστιανών, αλλά με την πάροδο του χρόνου χωρίστηκε από τα συμπόσια των αγαπών και τοποθετήθηκε στο κέντρο της θείας λειτουργίας. Εξαιτίας της σπουδαιότητάς του, το μυστήριο της Θ.Ε. ήταν το πρώτο που αναπτύχθηκε στις λεπτομέρειές του. Δεν άργησαν όμως να εμφανιστούν διαφορές στην τέλεσή του στα διάφορα κέντρα του χριστιανισμού (ορθοδόξων, καθολικών, κοπτών κλπ.). Κατά τον 14o αι. το δόγμα της Θ.Ε. δέχτηκε την πρώτη ισχυρή επίθεση από τον Γουίκλιφ, ο οποίος υποστήριζε ότι ο Χριστός πράγματι παρευρισκόταν στη Θ.Ε. αλλά ότι η μετουσίωση δεν έβρισκε καμία βάση στην Αγία Γραφή. Ο Λούθηρος όμως απέρριπτε τη διδασκαλία για τη μετουσίωση, υποστηρίζοντας ότι η ουσία του Χριστού δεν υποκαθιστούσε εκείνη του άρτου και του οίνου αλλά έμενε κοντά σε αυτή. Ο Καλβίνος πίστευε, όπως και ο Λούθηρος, ότι ο Χριστός στη Θ.Ε. ήταν παρών με σάρκα και αίμα, υποστήριζε όμως ότι η παρουσία αυτή δεν κοινωνούσε με τον πιστό υλικά αλλά πνευματικά. Ο Ζβίγγλιος προχώρησε ακόμα περισσότερο υποστηρίζοντας ότι τα μυστήρια ήταν μόνο σύμβολα. Η Ανατ. Ορθόδοξη και η Δυτ. Καθολική Εκκλησία δέχονται τη μετουσίωση, όπως αναφέραμε στην αρχή, ότι δηλαδή ο άρτος και ο οίνος μετουσιώνονται σε σώμα και αίμα του Χριστού, διατηρώντας ταυτόχρονα την αρχική τους εμφάνιση. Η Δυτ. Καθολική Εκκλησία χρησιμοποιεί για τη θεία μετάληψη των λαϊκών άρτο άζυμο (φωτ. ΑΠΕ). Στη Θεία Ευχαριστία, σύμφωνα με την Ανατ. Ορθόδοξη Εκκλησία, οφείλουν να κοινωνούν όλοι οι πιστοί –και τα νήπια– με άρτο και οίνο, όπως σύστησε ο Ιησούς Χριστός στους μαθητές του κατά τη διάρκεια του τελευταίου δείπνου (φωτ. ΑΠΕ). «Η Θεία Ευχαριστία», έργο του Α. Καράτσι (Καπιτώλιο, Ρώμη).